Wat je adempatroon je vertelt over jouw leven

Als je als baby ter wereld komt, is het eerste wat je doet inademen. Op het moment dat je de aardse wereld verlaat, blaas je je laatste ademtocht uit. Inademen doe je om energie (zuurstof) tot je te nemen, uitademen om dat wat je niet meer nodig hebt (CO2) los te laten. Bij een kind zindert de adem vrij door het hele lijfje heen. Alles doet mee. Bij sommige volwassenen heb je echter het idee dat ze bijna niet meer ademhalen of juist te snel, te oppervlakkig, te hoog, te laag of stokkend. Vaak zonder dat ze het zich bewust zijn, hebben ze hun adempatroon in de loop van hun leven veranderd. De betekenis van verkeerd ademen en wat dit vertelt over jouw leven lees je verder in deze blog.

Hoe ziet jouw adempatroon eruit?

Wil je weten hoe jij ademt? Leg dan een hand op je buik en een hand op je borst en ga met je aandacht naar je ademhaling. Volg je adembewegingen gedurende een minuut. Hoe haal jij adem op dit moment? Er zijn heel veel verschillende mogelijkheden. Ik noem er enkele:

• Vanuit je buik: je buik beweegt op en neer, terwijl je borstkas niet of nauwelijks meedoet.
• Vanuit je borst: je haalt vooral adem met je borstkas en schouders. Je middenrif en je buik voelen gespannen aan en doen niet mee. Vaak adem je dan kort en hoorbaar uit.
• Stokkend ademen: je ademt schoksgewijs in of uit.
• Met pauzes: na het in- of het uitademen volgt een lange pauze. Je vergeet eigenlijk door te gaan met de beweging.
• Oppervlakkig en licht ademen: je ademt nauwelijks voelbaar. De beweging is heel klein.
• Vrij ademen: zowel je buik als je borstkas doen goed mee in gelijke mate.

Emoties en ademhaling

Je ademhaling vertelt veel over hoe jij in het leven staat. Zij is dan ook direct gekoppeld aan je emoties. Woede leidt bijvoorbeeld tot een hoge inademing en een meer krachtige en stotende uitademing. Bij angst wordt je ademhaling snel, oppervlakkig en onregelmatig. Diep verdriet veroorzaakt vaak een ademhaling die krampachtig is, zuchtend en onderbroken. Heb je veel schuld op je genomen, dan is je ademhaling klein en beperkt, waarbij je ook een gevoel van verstikking kan ervaren.

Emoties als vreugde, plezier, dankbaarheid en liefde veroorzaken als vanzelf een regelmatige ademhaling, waarbij het borstgebied ontspant en er een soepele, moeiteloze en open ademhaling ontstaat. De adem spiegelt dus altijd wat er op een bepaald moment speelt, ook zonder dat wij ons hier bewust van zijn.

Onderdrukte emoties 

Wanneer je in je verleden beschermingsmechanismen en -strategieën hebt opgebouwd, zal dat van invloed zijn op je adempatroon. Ons hoofd kan ons de mooiste verhalen vertellen, maar als zich een onveilige situatie voordoet, zal als eerste je ademhaling stokken. We spannen dan bepaalde spieren aan om onszelf te beschermen. Pijnlijke fysieke of emotionele sensaties die te heftig binnenkomen, worden op deze manier gedempt.

De belangrijkste spier waarmee we emoties controleren of onderdrukken is ook de belangrijkste spier waarmee we ademhalen, namelijk de middenrifspier en daarnaast onze buikspieren. Zo blokkeren we de natuurlijke flow van onze ademhaling en onderdrukken we onbewust onze emoties en gevoelens. Als we dit stelselmatig zijn gaan doen, is het gevolg hiervan dat we minder voelen of zelfs helemaal niets meer kunnen voelen. Ons hoofd is dan afgesloten geraakt van ons lichaam en onze emoties en daarmee van ons innerlijk weten.

Elk adempatroon is uniek

Iedereen zet spanning op zijn eigen manier vast in zijn lichaam. Als je als kind dingen hebt meegemaakt die te groot, beangstigend, verdrietig of anderszins pijnlijk voor je waren, heb je ze waarschijnlijk weggedrukt door je ademhaling en je spieren vast te zetten. Dit is een bijzonder effectief defensiemechanisme dat ons beschermt tegen de sensaties en emoties die we liever niet ervaren. Je kon de situatie toch niet veranderen.

Het ene kind gaat te snel ademhalen, het andere gaat zijn adem inhouden. Zo ontstaat bij iedereen een uniek adempatroon dat je vaak je hele leven bij je draagt. Als je je bewust wordt van je adempatroon, word je je ook bewust hoe je in het leven staat en de overtuigingen die daaraan ten grondslag liggen. Je ademt zoals je leeft.

De betekenis van verkeerd ademen

Holistisch gezien gaat een diepe inademing waarbij ook je borstkas volloopt over het innemen van je eigen ruimte, het leven letterlijk tot je nemen, ontvangen en aannemen. Een rustige en diepe uitademing gaat over loslaten van controle, vertrouwen dat het veilig is om je te laten gaan en overgave. Een volle ademhaling geeft je de ruimte om voller in het leven te staan.

Elke verandering van je natuurlijke ademhaling zegt iets over de mate waarin je de verbinding bent kwijtgeraakt met je eigen innerlijke ruimte, je verlangens en je behoeften. In je adempatroon kun je dus direct terugzien hoe jij je tot deze thema’s verhoudt.

Wanneer we ons adempatroon hebben aangepast en we keer op keer wegblijven bij ons gevoel, ontstaat er een voor het lichaam en gevoelsleven ongezonde balans en kunnen er allerlei, ook fysieke, klachten ontstaan.

Hyperventilatie

Een te hoge en snelle ademhaling kennen we als hyperventilatie. Je ademt snel en hoog in de borst, waardoor je veel vaker ademt per minuut dan nodig is. Zo wordt je sympathisch zenuwstelsel geactiveerd.

Dit zie je vaak al bij kinderen die heel druk zijn en moeite hebben om zich te concentreren. In principe gaat dit niet over geweld in de thuissituatie maar over onzekerheid en twijfel, bijvoorbeeld in het geval van echtscheidingen, verhuizingen en sterfgevallen. Ook traumatische medische ingrepen kunnen hiervan een oorzaak zijn. Hun systeem raakt eraan gewend om in een vecht- of vluchthouding te verkeren.

Als dit een patroon is geworden, ervaart je lichaam dus chronisch stress. Symptomen van een te hoge ademfrequentie zijn bijvoorbeeld duizeligheid, misselijkheid, hoofdpijn, hartkloppingen, vaak gapen, onrust, rusteloosheid, prikkelbaarheid en angstgevoelens.

Hypoventilatie

Minder bekend is hypoventilatie, een vorm van ademhaling die traag en oppervlakkig is. Het middenrif voelt gespannen aan en de borstspieren hebben zich vastgezet waardoor er weinig beweging mogelijk is. Deze vorm van ademhalen hoort bij wat shut down genoemd wordt, ineenstorting.

Als een kind zich ongewenst voelt, zal het zijn adem inhouden om te proberen onhoorbaar en onzichtbaar te worden. Het ademt te weinig om zichzelf weg te cijferen. Als de stemming thuis altijd gespannen of onvoorspelbaar was, dan zal dit zeker invloed hebben gehad op je adempatroon. Hierbij kun je denken aan kinderen met ouders die emotioneel onveilig of zelfs gewelddadig waren. Vaak zijn het hele stille teruggetrokken kinderen die in hun gedachten vluchten naar een andere, veiligere plek. Of het inhouden van je adem tot klachten zal leiden hangt af van de duur en de frequentie van de onveilige situaties.

Als je ademfrequentie te laag is, krijg je te weinig zuurstof binnen, waardoor je energieniveau daalt. Overdag voel je je moe en slaperig, ‘s nachts slaap je slecht en je voelt je slap. Ook ben je vaak verdrietig en somber, je hart voelt leeg en eenzaam en je kunt je slecht concentreren. Dit is dan ook het adempatroon dat vaak zichtbaar wordt bij mensen met depressieve klachten. Het leven inademen kun je dan ervaren als een hele grote opgave.

Ademen in je kinderjaren

Neem een herinnering aan vroeger thuis in gedachte. Kies niet een heel speciaal vervelend moment, maar probeer je levendig voor te stellen hoe je was als kind. Na een paar minuten laat je deze herinnering weer los en verplaats je je aandacht naar je ademhaling. Hoe is die op dit moment? Vervolgens adem je rustig naar je buik en verleng je je uitademing zo lang als prettig voor je is.

Merk je een verschil op tussen hoe je ademt tijdens je herinnering en hoe je ademt tijdens de oefening? Hoe groter het verschil, hoe waarschijnlijker het is dat je ademhaling toen ontregeld is geraakt. Je geheugen zal namelijk niet alleen de beelden en emoties ophalen, maar ook het bijbehorende adempatroon.

Ademhalingsoefeningen

Als je je bewust bent van je adempatroon, kun je deze ook actief beïnvloeden door oefeningen te doen. Hyper- en hypoventilatie vragen deels om een andere aanpak.

Bij hyperventilatie heb je waarschijnlijk behoefte om meer rust in het systeem te brengen. Dit kun je doen door je uitademing te verlengen, zodat je de opgebouwde spanning kunt loslaten. Adem 6 tellen in via je neus en 6 tellen uit via je mond. Doe de uitademing niet te geforceerd, anders moet je een te diepe teug nemen. Houd het ontspannen. Stop daarna met bewust ademen en observeer je lichaam. Wat merk je op? Hoe voelt dat?

Bij hypoventilatie, en in het algemeen bij depressieve gevoelens en futloosheid, gaat het erom dat je je lichaam activeert door er meer energie in te brengen. Ik heb twee oefeningen voor je:

• Driehoeksademhaling: adem 4 tellen in, houd je adem 4 tellen vast en adem in 4 tellen uit. Voel hoe je borstkas uitzet.
• Ademhaling met je armen: adem 6 tellen in terwijl je je armen op borsthoogte opent door ze zijwaarts te bewegen en 6 tellen uit terwijl je je armen naar beneden beweegt. Ditzelfde kun je doen door je armen naar boven tot boven je hoofd te bewegen en weer naar beneden.

Depressie voelt vaak als een zware ongedefinieerde deken. Na zo’n ademhalingsoefening ga je je vaak iets helderder voelen. Denk na de oefening even na over wat je het beste nu kunt doen: iets ondernemen, bepaalde negatieve gedachtes onderbreken, een (pijnlijk) gevoel onderkennen en daar even bij stilstaan… Zo kun je je depressieve spiraal een beetje doorbreken. Ook helpt zo’n oefening heel goed om te voorkomen dat je wegzakt in futloosheid.

Wil je meer weten over ademen of ben je benieuwd naar andere oefeningen, lees dan het boek Verademing van Bram Bakker (2009).

Zo vrij als je adem is, zo vrij is je leven

Als je ademhalingspatroon niet meer vrij is als gevolg van bepaalde ervaringen in je leven, is het heel goed mogelijk dat je het moeilijk vindt om bovenstaande oefeningen te doen.

Wanneer je gaat ademen in het gebied waar zich blokkades gevormd hebben, kun je weer in contact komen met de onbewuste weggedrukte delen in jezelf. Dan kan het zomaar zijn dat ook de bijbehorende pijn loskomt die alsnog gevoeld wil worden. Dat is echter een proces dat tijd nodig heeft en misschien ook begeleiding.

Nu je weet wat de betekenis is van verkeerd ademen en als je het moeilijk vindt om weer vrij te ademen, zoek dan hulp. Je bent van harte welkom in mijn praktijk Tesoro. Wil jij ook weer vrijer ademen en leven? Lees hier wat ik jou te bieden heb.