iDaar ligt ze dan, in haar bed, ze heeft moeite zich om te draaien, drinken kan alleen met een rietje, iedere keer een andere kleur. Eten beperkt zich tot muizenhapjes, een kersje, stukjes brood met jam… Zo’n twee keer per dag wil ze rechtop zitten. Dan neemt ze een paar trekken van haar shagje, die ik als niet-roker liefdevol voor haar rol. En soms hoor ik haar zachte stem: waar ben je?
Het is een vreemde en onbekende fase in mijn leven: mijn moeder ligt op sterven. Waar kan ik nu anders over schrijven dan over hoe de dood ons leert te leven.
De dood is onze essentie
Ik vergeet het maar al te vaak: het leven en de dood horen bij elkaar. De dood is ook niet triest; hij is er. Je wordt ermee geboren. De dood zit in onze cellen ingebouwd en zo zit hij in onze kern en in dat van elk moment dat verstrijkt. De dood is de essentie van ons leven en als zodanig onze leermeester. Hij helpt je te ontdekken wat echt belangrijk is.
De afgelopen twee dagen voelde ik me onvrolijk, een beetje ziek, 12 uur achtereen slapen hielp een beetje, maar loste het gebrek aan vrolijkheid niet op. Ik tobde een beetje rond, de situatie voelde zwaar en eenzaamheid lag op de loer. Ik probeerde te werken, maar het leverde weinig op. Het ging allemaal maar moeizaam.
Totdat een lieve vriend me vroeg: ‘hoe is het met je?’ Op dat moment besefte ik dat ik erover heen leefde en mijn verdriet er niet liet zijn. Ik was mezelf een beetje kwijt en voelde niets meer. De dood is niet onvrolijk, mijn niet accepteren van wat er werkelijk was veroorzaakte dat.
En opeens was het er weer, niet groot, geen tranen, maar wel voelbaar. De zon brak door en ik kon verdrietig en vrolijk zijn. Het stroomde weer en mijn ogen straalden. Vanmiddag mag ik weer naar haar toe. Het is mijn beurt om op te passen en ik voel liefde voor deze vrouw die mij het leven geschonken heeft.
Het leven is vergankelijk
In het boek De vijf inzichten geeft Frank Ostaseski een kind het woord: ‘Ik denk dat de bladeren die van de bomen vallen erg aardig zijn. Ze maken ruimte voor de nieuwe, kleinere bladeren om te groeien. Het zou verdrietig zijn als de bomen geen nieuwe bladeren konden laten groeien.’ (p. 32).
Het zit in de aard der dingen dat het leven veranderlijk en vergankelijk is. Het helpt mij wanneer ik dat durf te accepteren. Mijn moeder is haar eigen pad aan het afleggen. Onderweg wordt haar vorm steeds anders: van niets gaat ze naar iets, van ei- en zaadcel, embryo, baby, jong meisje, volwassen vrouw, vrouw die leven geeft, oudere vrouw, stervende…. en dan weer naar niets of misschien wel naar iets wat we niet precies weten.
Misschien is zij straks wel mijn wijze engel aan wie ik raad kan vragen wanneer ik de weg kwijt ben. De vorm verandert, maar haar essentie blijft. Op mijn vraag wie zij in wezen is, krijg ik als antwoord: ‘eigenzinnig’. Dat is mijn moeder. Aan haar vorm heeft zij op eigenzinnige wijze invulling gegeven.
Verliezen zonder drama
Beseffen dat alles in je leven begint en ook weer zal ophouden te bestaan in deze vorm helpt mij ook wanneer ik te maken hebt met verlies in het algemeen. Denk aan een relatie die opbreekt, werk dat ophoudt, fysieke beperkingen die ontstaan of een droom die uiteenspat. Wanneer je je eigen vergankelijkheid onder ogen durft te zien, wordt het gemakkelijker om er geen drama van te maken. Ik probeer het dan te zien als een obstakel dat mij erop wijst dat het leven veranderlijk is, een leermoment dat me voorbereidt op mijn weg naar de dood.
Wanneer je verlies niet kunt accepteren en verwerken, als je ego niet kan bestaan zonder die andere persoon of dat werk of dat huis, enzovoorts kun je heel gemakkelijk in een zwart gat belanden, wat soms uitmondt in een depressie. Vasthouden aan dat wat er niet (meer) is, maakt diep ongelukkig.
Acceptatie van de werkelijkheid brengt heling
Tijdens een sessie gaat het bij mij altijd om deze essentie: het waarnemen en durven accepteren van de werkelijkheid en die laat zich nu eenmaal het beste voelen in je lichaam. Pijnlijke plekken, prettige plekken, hoe ga je daarmee om? Kun je er liefdevol naar kijken, met nieuwsgierigheid onderzoeken? Wanneer dat lukt, komt er rust en heling.
Ik kom aan in het huis van mijn moeder. Ze zou wel dood willen, maar het leven roept haar nog. Verlangend kijkt ze naar de aardbeiengebakjes die ik gekocht heb voor haar zus en mij en ze zegt: ‘Geef mij ook een hapje’.
Hoe heeft de dood jou geleerd te leven? Ik ben heel benieuwd naar jouw ervaringen. Als je wilt, schrijf dan een reactie onder deze blog.
Loop je zelf rond met een rouw- of verlieservaring en zoek je hulp om het te verwerken, kijk dan eens wat Tesoro jou te bieden heeft. Klik hier voor meer informatie!
Heel mooi beschreven Madeleine. Ik wens je een mooi afscheid van je moeder. Sterkte is misschien niet het juiste woord. Je mag tenslotte juist ook veel voelen in deze periode. Vorig jaar zijn mijn beide ouders overleden en al was het hun tijd, ook dit afscheid deed mij pijn. En soms nog. Ik leef met je mee. Veel liefs Cockie
Dank je wel, Cockie, de afgelopen periode samen met mijn moeder was soms zwaar, maar heb ik toch vooral als helend ervaren. Gisteren hebben we afscheid van haar genomen op een prachtige plek in de open lucht. Ik ben benieuwd hoe het verlies van mijn moeder gaat doorwerken.
Ik vindt het moeilijk om te aanvaarden dat ik er straks niet meer ben en niet meer kan voelen. Ik heb het gevoel dat ik nog zo veel moet en wil doen.
Afgelopen week een dierbaar persoon uit mijn werkverleden begraven was pas 62 jaar en stond nog zo midden in het leven daar heb ik ontzettend veel moeite mee.
Ik ben nog niet in staat om volledig te accepteren dat om mij heen mensen wegvallen. Ik vindt het lastig en ben er heel veel mee bezig. De lichamelijke aftakeling vindt ik ook heel lastig te accepteren.
Ik doe mijn best maar weet niet goed hoe ik een en ander kan accepteren ben op dit moment niet zo happy maar ik verpest daarmee de tijd die mij nog gegund is met mijn dierbaren. Ik ben pas 67:). Maar denk er wel heel erg over na en dat geeft veel onrust in mijn hoofd.
Ik heb ook nog een partner die is iets ouder dus wat zit ik te zeuren eigenlijk.
toch ben ik er veel mee bezig. Te veel denk ik.
Mooi hoe je zo openhartig vertelt over je worsteling. Hoe minder gelukkig je met jezelf bent, hoe groter de angst voor de dood vaak wordt. Zoveel piekeren zorgt ervoor dat je uit je lichaam, en wat daar te voelen is, vertrekt. Misschien zou het je helpen om dit eens te onderzoeken samen met een lichaamsgerichte therapeut.
Mijn vader kreeg in 2006 een beroerte die hem totaal hulpbehoevend maakte. Hij kon zelfs niet meer spreken. Hij had geen angst om te sterven, maar om te blijven leven. Als familielid scheept je dit op met een onmogelijk corvee. Hij werd uiteindelijk in een zorginstelling geplaatst waar vader de behandelend arts kon duidelijk maken wat hij wilde. Die heeft toen het roer in handen genomen. In overleg met de huisarts en het ziekenhuis mocht hij met behulp van morfine uiteindelijk gaan.
Wat een ongelooflijk moeilijke situatie, Ivan. Ik vraag me echt af wat voor impact dit op jullie gehad heeft. Ben je er goed uit gekomen?
Dat die arts euthanasie had mogelijk gemaakt, zijn we hem dankbaar voor. Het verpleegtehuis ging hier ook heel goed mee om. We mochten erbij blijven, en hebben vader uiteindelijk heel rustig zien wegglijden. Uiteindelijk was de situatie erg bevorderlijk voor de acceptatie van vaders overlijden.